Z okien pociągów podziwiamy drapacze chmur, wspinające się niemal do gwiazd. Spacerując, bujamy w obłokach. Z chęcią również odpoczywamy na łonie natury, śpiąc pod chmurką. W naszym języku jest wiele odwołań do niepowtarzalnych zjawisk pogodowych – w tym do skondensowanych skupisk pary wodnej, do których zaliczamy mleczne obłoki, zakrywające promienie słoneczne. Czy rozpoznajesz jakie typy chmur znajdują się aktualnie nad Twoją głową? Czy zastanawiałeś się, ile ważą chmury? Nie daj się zaskoczyć żadnemu dociekliwemu obserwatorowi nieba – przygotowaliśmy dla Ciebie kompendium wiedzy na temat tego czym są i jak powstają chmury.
Jak nazywa się proces, w którego wyniku powstają chmury?
Powstawanie chmur jest związane z cyklem hydrologicznym, czyli krążeniem wody w przyrodzie. Towarzyszy mu konwekcja: zjawisko przemieszczania się powietrza w górę lub w dół – w zależności od jego gęstości. Słońce podgrzewając wodę w oceanach, jeziorach i rzekach sprawia, że zmienia się jej stan skupienia – cząsteczki w postaci pary wodnej wędrują z łatwością w coraz wyższe warstwy atmosfery. Tam napotykają niższą temperaturę, co sprzyja ich kondensacji – gromadzeniu w postaci mikroskopijnych kropel lub kryształków lodu, przenoszonych na ogromne odległości przez silne prądy powietrzne. Pozostając w ciągłym ruchu względem siebie, powiększają swoją masę i w końcu spadają na ziemię w postaci deszczu lub śniegu. Woda wsiąka w podłoże, gromadzi się ponownie w naturalnych zbiornikach wodnych, dzięki czemu naturalny cykl się zamyka.
Nazwy chmur
Atlasy chmur wypełnione są zwykle szeregiem cech podanych w języku łacińskim. Nie powinno to nikogo dziwić – oficjalne nazewnictwo obejmuje zawsze dwa języki – łacinę i język danego kraju. W Polsce zwykło się używać ich zamiennie.
Rodzaje chmur
Pierwszy sposób ich klasyfikacji obejmuje podział na podstawie kształtów:
- chmury pierzaste – występują w postaci mlecznych zmarszczek lub delikatnych, jedwabistych kłębuszków; zwykle nie dają opadów, ale są zwiastunem spadków temperatury w najbliższej przyszłości
- chmury kłębiaste – to gęste obłoki o płaskiej podstawie, przypominające kopuły i pagórki; gdy są mocno doświetlone przez promienie słoneczne, wydają się lśniąco białe; burzowe chmury przynoszą krótkie i intensywne opady
- chmury warstwowe – to gęsta, nieprzenikniona warstwa ciemnych chmur jednolicie pokrywających niebo; generują szereg różnorodnych, długotrwałych opadów
Chmury, występujące w zależności od wysokości swojego występowania, dzielimy na:
- pierzaste – Cirrusy
- kłębiasto – pierzaste – Cirrocumulusy
- warstwowo – pierzaste – Cirrostratusy
- średnie kłębiaste – Altocumulusy
- kłębiasto-warstwowe – Stratocumulus
- niskie warstwowe – Stratusy
- warstwowe deszczowe – Nimbostratusy
- kłębiaste – Cumulusy
- kłębiaste deszczowe – Cumulonimbusy
Chmury mogą rozwijać swoje struktury również w płaszczyźnie pionowej. Zaliczymy do nich dwa typy obłoków:
- chmury Cumulusy – biało-szare struktury, często występujące w wakacyjnych miesiącach, kojarzą się z dobrą pogodą i wyższą temperaturą otoczenia; występują w grupach, które przesłaniają co jakiś czas część czystego nieba
- chmury Cumulonimbusy – bardzo gęste, efektowne chmury, generujące różnego typu opady: od mżawek i gwałtownych ulew, po grad i śnieżyce
Na jakiej wysokości są chmury?
Białe kształty, przypominające pociągnięcia pędzla, do których zaliczamy chmury pierzaste, pojawiają się na wysokości pomiędzy 5000 a 13000 metrów nad poziomem morza. Są to chmury rozprzestrzeniające się w najwyższych warstwach atmosfery – z tego powodu zbudowane są głównie z kryształków lodu. Do chmur średniego zasięgu zaliczymy kłębiaste masy, zbudowane z kryształków lodu (burzowe) lub kropel wody, tworzące się na wysokości od 2000 do 5000 metrów nad poziomem morza. Najniższa warstwa, obserwowana od poziomu morza do wysokości 2000 metrów nad poziom morza, to chmury warstwowe, przynoszące opady – niosą w sobie hektolitry ton drobnych cząsteczek wody.
Ponad chmurami…dzieje się magia!
Na wysokości około dziesięciu kilometrów nad poziomem morza rozciąga się specyficzny obszar, obejmujący najniższe warstwy stratosfery – jej górne krańce sięgają nawet pięćdziesięciu kilometrów ponad powierzchnię Ziemi. Warstwa ta charakteryzuje się niewielką zawartością pary wodnej, co sprawia, że występuje w niej niewiele chmur. Mogą być one obserwowane na niebie jedynie w wyjątkowych warunkach, wyłącznie zimą w polarnej strefie. Związany z nim jest swoisty fenomen – iryzacja chmur. Tęczowanie to odbijanie i nakładanie się na siebie fal świetlnych, które załamują niewielkie kryształy lodu tuż po zachodzie słońca lub przed świtem. Piękno perłowych chmur jest niezwykle trudne do uchwycenia przez aparaty fotograficzne, gdyż trwa dosłownie kilka chwil.